İstenildiği halde çocuk sahibi olamamak yani infertilite modern çağın önemli sorunlarından biri. Pekçok çift herhangi bilinen bir sorunu olmamasına rağmen bu sıkıntıyı yaşıyor. Oysa insan dediğimiz canlının üremesi sanıldığı kadar kolay değil. Fertiliteyi yani üremeyi etkileyebilecek pek çok faktör söz konusu ve bunlara hergün yenileri ekleniyor. Üstelik insanların çoğu üreme potansiyellerini nelerin etkiyelebileceğinden habersiz. İşte çocuk sahibi olmada güçlüğe yol açabilecek faktörlerden bazıları
1) Yaş
Günümüzde gelişmiş ülkeler de dahil hemen her coğrafyada pekçok kadın durumdan habersiz olsa da kadın yaşı ve gebelik potansiyeli arasındaki ilişki neredeyse antik çağlardan beri biliniyor. Artan yaş ile bilrlikte kadının gebe kalma şansı giderek azalıyor. Son araştırmalar bu azalmanın bugüne kadar bilinenden daha erken başlayabileceğini düşündürüyor. American College of Obstetricians and Gynecologists’e göre kadın yaşı ile birlikte üreme potansiyelindeki azalma 32 yaş civarında anlamlı hale geliyor ve 37 yasından sonra çok hızlanıyor.
Artık erkeklerin de yaş ile birlikte baba olma şanslarının azaldığı ortaya konmuş bir gerçek. 35-40 yaş civarında erkeklerdeki sperm sayı ve kalitesinde azalma başlıyor.
2) Sıcak banyo ve sauna
Soğuk kış günlerinde çok cazip görünen hamam, kaplıca, sauna gibi ortamlar ve sıcak şu banyoları erkeklerdeki sperm sayısını azaltabiliyor. Bu azalma çoğu zaman birkaç ay devam ediyor ve kalıcı hale gelmiyor. Kadınlar açısından ise sıcak banyoların erken dönemde doğumsal defektler hatta düşüklere neden olabileceğine inanılıyor. Bu nedenle gebe kalmaya çalışan çiftler rahatlamak ve stres atmak için başka yöntemleri tercih etmeliler
3) Diz üstü bilgisayar
Garip ama gerçek. Tıpkı sauna ve sıcak banyo gibi sürekli kucakta kullanılan dizüstü bilgisayarların artan sıcaklık nedeni ile sperm kalitesini bozabileceği ileri sürülüyor. Tartışmaya çok açık ve bugüne kadar asla kanıtlanmamış olmakla birlikte bilgisayar kucakta kullanıldığında wi-fi sinyallerinin de testis üzerinde olumsuz etkisi olabileceği speküle ediliyor. Bunun bugüne kadar kanıtlanmamış bir iddia olduğunu yinelemekte yarar görüyorum
4) Fithalatlar
Şubat 2014’de fertilite ve sterilite dergisinde, kanlarında fithalat adı verilen madde yüksek bulunan erkeklerin eşlerinin hamile kalmaları için gereken sürenin %20 daha uzun olduğunu iddia eden bir makale yayınlandı. Peki bu fithalatlar nelererde bulunuyor? Şaşırtıcı ama pek çok yerde varlar. Şampuanlar, vücut şampuanları, parfümler, deodorantlar, saç spreyi, traş kremi, plastik, gıda ambalajları vb. Ancak şu an için çok fazla korkulacak bir durum yokmuş gibi görünüyor
5) Düşük kilolu olmak
İnce olmak pekçok kadının hayali ve neredeyse güzel olmakla eşdeğer görülüyor oysa üreme potansiyeli açısından bakıldığında durum hiç de öyle değil. Tüp bebek tedavisine başlayan kadınları inceleyen bir çalışmada çok zayıf olmanın fertilite açısından bakıldığında şişmanlıktan daha kötü olduğu ortaya konmuş bu nedenle gebe kalmaya çalışan kadınların çok zayıf ya da şişman olmaktansa ideal kilolarına yakın olmaları öneriliyor
Aşırı egzersiz yapmak da hormonal düzeni bozarak yumurtlamayı durdurabilir ve gebe kalmayı geciktirebilir. Yine aşırı egzersiz döllenmiş yumurtanın rahim içinde yerleşmesini bozabilir
6) Fazla kilolu olmak
Tıpkı düşük kilo gibi fazla kilo da anne baba olma şansınızı etkileyebilir. Genel sağlık üzerindeki zararlarının yanısıra şişmanlık erkeklerde sperm sayı ve kalitesini azaltırken artmış ostrojen etkisi nedeni ile kadınlarda doğum kontrol haplarına benzer etki yaratabiliyor.
7) Sigara
Söylenecek pek birşey yok. İnsanoğlunun edindiği en zararlı alışkanlıklardan biri. Sigara kullanımı ölüme neden olmanın yanısıra kadınlarda yumurta tükenmesini hızlandırıp erken menopoza nedne olabiliyor. Aynı şekilde ostrojen üretimini azalttığı için düşük riskini de arttırıyor erkeklerde ise sperm sayısını azaltırken şekil bozukluklarını arttırıyor
Marijuana (esrar) kullananlarda ise spermler çok hızlı hareket ettiklerinden yumurtaya ulaştıklarında onu dölleyecek enerjilerini de yitirmiş oluyorlar.
Son zamanlarda medyada marijuana’nın sigara kadar kötü olmadığı yönünde yer alan açıklamalar gerçeği yansıtmıyor.
8) Stres
Modern insanın çok önemli bir sorunu. Fazla stres gebe kalmayı bile engelleyebiliyor. Pekçok araştırmada yüksek oranda stresin kadının 1 yıl içinde gebe kalma şansını yarı yarıya azalttığı ortaya kondu. Benzer şekilde erkeklerde de sperm sayılarında azalmanın önemli bir nedeni. Egzersiz, yoga, meditasyon ya da sizi her ne rahatlatıyorsa onu yapmanızda yarar var.
9) Alkol
Erkekte sperm sayı ve kalitesi ile erkeklik hormonu düzeylerini azaltan alkol kadında da gebelik şansını azaltıcı etkiye sahip. Yani bir önceki maddedeki stres oranını azaltmak ve rahatlamak için alkol almak pek akılcı bir yaklaşım değil
10) Soya
Aşırı miktarda tüketilen soyanın genç kızlarda erken ergenliğe ve çocuk sahibi olmada güçlüğe, erkeklerde ise sperm sayısında azalmaya neden olabileceği ileri sürülüyor. Bu konu ile ilgili birbiri ile çok çelişkili yayınlar mevcut olmakla birlikte soya ve soya ürünlerinin en çok tüketildiği asya ülkelerindeki nüfus yoğunluğuna bakıldığında bu besin maddesinin infertiliteye neden olma olasılığının korkulacak düzeyde olmadığını düşünüyorum.
11) Cinsel yolla bulaşan hastalıklar
Son derece rahatsızlık verici ve zaman zaman ağrılı olmalarının yanısıra cinsel yolla bulaşan hastalıklar son derece önemli bir kısırlık nedenidir. Amerikan hastalık kontrol merkezine (CDC) gore klamidya ve gonore (bel soğukluğu) kısırlığın tek önlenebilen nedenidir. Klamidya bulaşan kadınların yaklaşık %10-15 inde hiçbir belirti vermeyen pelvik iltihabı durumlar oluşur ve bu tüplerde tıkanık yaratarak kısırlığa neden olabilir.
Cinsel yönden aktif olan üreme çağındaki tüm kadınlarda yıllık klamidya taraması yapılması önerilmektedir.
Görüldüğü gibi insanoğlunun üremesi aslında pekçok değişik faktörün etkisi altındadır ve modern teknoloji çağında yaşanan her gelişme üremeyi olumlu ya da olmsuz yönde etkileyebilir.