Bebek isteyen ve bunun için uğraşan,ve adet gecikmesi sonrası gebelik testi yapıp pozitif sonucu gören bir kadının mutluluğuna diyecek yoktur. Bundan sonraki aşama ise doğal olarak hemen doktorundan randevu alıp herşeyin yolunda olup olmadığını öğrenmektir. Bu ilk muayenede gebelik ile ilgili doktorun önerileri alınıp bilgilendikten sonra sıra bebek ile tanışmaya, yani ultrason ile gebeliği görmeye gelir. Eğer doktorunuz uygun zamana yani 6. hafta civarına randevu vermiş ise bebek yeteri kadar büyüdüğünden sadece görmekle kalmayıp kalp atışlarını da duymak mümkün olacaktır.
Ancak ne yazık olaylar her hamile kadın için bu şekilde seyretmez ve bebeği ultrason ile görmek mümkün olmaz. Bebeğini görmek umudu ile doktoruna giden kadın için bu durum kuşkusuz moral bozucu ve hatta ondan de öteye endişe vericidir.
Aslında Yeri bilinmeyen gebelik (Pregnancy of unknown location, PUL) olarak adlandırılan bu durum sanıldığından daha sık karşımıza çıkmaktadır
Yeri Bilinmeyen Gebelik (YBG) nedir?
Gebelik testi pozitif ve kan beta hcg düzeyi yüksek olmasına rağmen vajinal ultrason ile gebelik kesesinin ne rahim içinde ne de dışında görülememesi yeri bilinmeyen gebelik (YBG) olarak adlandırılır.
Tıbbi literatürde YBG görülme şıklığı genelde %7-10 arasında bildirilmektedir ancak %31’e kadar yüksek oranlar bildiren çalışmalar da mevcuttur.
Genel görüş ültrason cihazlarının kalitesine ve ultrason yapan kişinin deneyimine bağlı olarak ektopik gebeliğin daha rahat görülebileceği ve sonuçta YBG oranlarının daha az olacağı şeklindedir. İyi bir merkezde YBG oranının %15’i geçmemesi gerektiği belirtilmektedir.
Kan bhÇG düzeyi 1000 mİU/mL düzeyine ulaştığında gebelik kesesinin rahim içinde görülmesik gerektiği kabul edilir. Yapılan bir araştırmada kan bhÇG düzeyi 3150 mİU/mL olduğunda rahim içindeki normal bir gebeliğin %99 görülmesi gerektiği hesaplanmıştır.
Karından yapılan ultrason mu yoksa vajinal yoldan yapılan ultrason mu tartışması gereksizdir çünkü erken gebeliğin saptanmasında vajinal ultrasonun bariz bir üstünlüğü vardır ancak yine de durumu teyit etmek ve çok çok nadir görülen abdominal gebelik riskini ortadan kaldırmak için mutlaka karından ultrason da yapılmalıdır.
YBG aslında dış gebelik midir?
Bu soruya sanırım hayır şeklinde cevap vermek doğru olacaktır çünkü takıpler sonrası yeri bilinmeyen gebeliklerin yalnızca %7-20’sı dış gebelik tanısı almaktadır.
YBG için 4 değişik senaryo vardır
- Rahim içinde gelişen normal gebelik
- Bozulan YBG
- Dış gebelik
- Israrcı (persiste) YBG
Yeri bilinmeyen gebelik yani ultrasonda ne rahim içinde ne de rahim dışında saptanamayan gebelik varlığında en büyük sorun olası bir dış gebeliği atlamamaktır. Bu nedenle yakından takip edilen bu hastaların büyük bir kısmında ya bir süre sonra rahim içinde gebelik görünüp normal şekilde seyrine devam etmekte ya da ultrasonda hala birşey görülememekle birlikte kan beta hcg düzeyleri düşmeye başlamakta yani bozulan YBG ortaya çıkmaktadır.
Bugüne kadar konu ile ilgili yayınlanan bilimsel makalalerin bir arada değerlendirilmesi hastaların %50-70’inde kan hcg değerlerinin düşüp gebeliğin bozulduğunu göstermektedir. Ancak bu durumda gebelik hiçbir zaman ultrason ile gösterilemediğinden gerçek yerleşim yeri asla bilinemez. Bunların büyük kısmının dış gebelik değil, aslında normal olmayan ve çok erken düşük ile sonuçlanan gebelikler olduğu kabul edilir.
Çok küçük bir grup kadında ise hCG yükselmesine rağmen gebelik görülemez. Bu hastalar kaçınılmaz şekilde ultrason ile görülemeyen dış gebelik tanısı ile laparoskopiye alınır ancak laparaskopide de gebeliğe ait hiç bir kanıt bulunamaz. Bu olgular yaygın olarak dış gebelik gibi ilaç ile tedavi edilseler de asılında bu durumun ideal tedavi şekli bilinmemektedir.
YBG’de yaklaşım
Kanaması olmayan ve durumu stabil hastalarda herhangi bir girişimde bulunmadan sadace kan testi ve ultrason ile takip ederek beklemenin güvenli ve uygun yaklaşım olduğu kabul edlimektedir.
Kan hCG değeri 1000 mİU/mL üzerinde olan bir hastada ultrasonda gebelik kesesi görülemiyor ise hCG ölçümü ve ultrason 48 saat sonra tekrarlanmalı ve sonuca göre karar verilmelidir. Kan bhÇG değerleri 2000 mİU/mL ve üzerinde olan 51 kadının verileri geriye dönük incelendiğinde sadece beklemek şeklinde takip edilen hastaların tamamında (35 hasta) ilerleyen dönemde rahim içinde gebelik saptandığı, bunlardan 16 tanesinde gebelik normal seyrederken 19 hastanın düşük yaptığı bulunmuştur.
Ultrasonda rahim zarının kalınlığının dış gebelik ile ilişkisi olup olmadığı da araştırılmış ancak endometrium ölçülmesinin herhangi bir belirleyici değeri olmadığı sonucuna varılmıştır.
Ektopik gebeliklerin %20’sinde rahim içinde yalancı bir gebelik kesesi görülebileceği akıldan çıkartılmamalıdır.
hCG ile birlikte kanda progesteron ölçümü de fikri verir. 20 nmol/L’den düşük progeteron değerleri kötü giden bir gebeliği düşündürürken, 60 nmol/L ve üzeride değerler normal büyüyen bir gebeliğin bulgusudur. Progesteron değeri gebeliğin normal gelişip gelişmediği konusunda bilgi verirken gebeliğin yeri hakkında ne yazık ki bir tahminde bulunmamıza çok yardımcı olmaz ve ancak ektopik (dış) gebelik açısından yüksek riskli kadınları tanımamıza yardımcı olabilir.
Ultrason ile gebeliğin görülemediği durumlarda eğer ciddi anlamda dış gebelikten kuşku duyuluyorsa manyetik rezonans yapılabilir ancak bunun yararı tartışmalıdır.
Uygun bir bekleme süresi sonunda hala daha tanı konamamış olgularda laparaskopi ve kürtaj yapılarak gebeliğin yeri görülmeye çalışılabilir.
KAYNAKLAR
- Kirk E, Condous G, Bourne T. Pregnancies of unknown location. Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol. 2009;23:493–9.
- Condous G, Okaro E, Khalid A, Timmerman D, Lu C, Zhou Y, et al. The use of a new logistic regression model for predicting the outcome of pregnancies of unknown location. Hum Reprod.2004;19:1900–10.
- El Bishry G, Ganta S. The role of single serum progesterone measurement in conjunction with beta hCG in the management of suspected ectopic pregnancy. J Obstet Gynaecol. 2008;28:413–7.
- Barnhart K, van Mello NM, Bourne T, Kirk E, Van Calster B, et al. (2011) Pregnancy of unknown location: a consensus statement of nomenclature, definitions, and outcome. Fertil Steril 95: 857–866.
- Mehta TS, Levine D, Beckwith B. Treatment of ectopic pregnancy: is a human chorionic gonadotropin level of 2,000 mIU/mL a reasonable threshold? Radiology 1997; 205:569.
- Hammoud AO, Hammoud I, Bujold E, et al. The role of sonographic endometrial patterns and endometrial thickness in the differential diagnosis of ectopic pregnancy. Am J Obstet Gynecol 2005; 192:1370.